“ «ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ. Αριστουργήματα της Συλλογής Κωστάκη»

Villa Manin - Passariano / Βενετία

7 Μαρτίου – 28 Ιουνίου 2015

Εγκαίνια: Παρασκευή 6 Μαρτίου 2015

 

«Ρωσική Πρωτοπορία. Αριστουργήματα της συλλογής Κωστάκη» και το ταξίδι της συλλογής Κωστάκη συνεχίζεται στο εξωτερικό, με επόμενο σταθμό, μετά το Palazzo Chiablese στο Τορίνο, την ιστορική Villa Manin, στα περίχωρα της Βενετίας, από τις 7 Μαρτίου έως τις 28 Ιουνίου 2015.
Μια επιλογή 300 αριστουργημάτων από τη συλλογή του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, έργα των σημαντικότερων καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας (Μαλέβιτς, Ποπόβα, Ρότσενκο, Ροζάνοβα, Ελ Λισίτσκι, Στεπάνοβα, Τάτλιν κ.ά.), έργα σε καμβά, γκουάς και ακουαρέλες, αρχειακό υλικό, έγγραφα, φωτογραφίες, βιβλία, περιοδικά, μονογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων, από το αρχείο Κωστάκη, καθώς και μια ομάδα σχεδίων κονστρουκτιβιστικής αρχιτεκτονικής- δίνουν την ευκαιρία στο Ιταλικό κοινό να έρθουν σε γνωρίσουν μεγάλα κινήματα της Ρωσικής Πρωτοπορίας, (από τον Νεο-Ιμπρεσιονισμό και τον Συμβολισμό στον Κυβοφουτουρισμό, Σουπρεματισμό και Κονστρουκτιβισμό).
Την έκθεση επιμελείται η Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια του ΚΜΣΤ και ειδική στην μελέτη της περιόδου της ρωσικής πρωτοπορίας και η Αγγελική Χαριστού, επιμελήτρια της συλλογής Κωστάκη στο ΚΜΣΤ. Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο των Εκδόσεων Skira με κείμενα του John E. Bowlt, της Αγγελικής Χαριστού, της Nicoletta Misler και της Μαρίας Τσαντσάνογλου.
Κάποια από τα έργα-ορόσημα της έκθεσης είναι ορισμένα εμβληματικά έργα της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως το "Πορτραίτο" Μαλέβιτς (1910), την “Γυναίκα που Ταξιδεύει” της Ποπόβα (1915), ένα σπάνιο παράδειγμα κυβοφουτουρισμού που έχει σαφείς επιρροές από τον ιταλικό φουτουρισμό και τον "Εκφραστικό Ρυθμό” του Ρότσενκο, ένα έργο του 1943-44 που αποτελεί μια ισορροπημένη σύνθεση κατασκευασμένη με σταγόνες και πιτσιλιές χρωμάτων που αναπόφευκτα προκαλεί την σύγκριση με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό και τον μεταγενέστερο ζωγραφικό αξιονισμό, καθώς επίσης και ένα πρωτότυπο τμήμα φτερού της πτητικής μηχανής "Λετάτλιν", ενός από τα πιο τολμηρά και ουτοπικά έργα τέχνης του 20ου αιώνα που δημιουργήθηκε από τον Βλαντίμιρ Τάτλιν.
Ο Γιώργος Κωστάκης και η συλλογή του έργων ρωσικής πρωτοπορίας.
Ο Γιώργος Κωστάκης γεννήθηκε στη Μόσχα το 1913 σε ελληνική οικογένεια. Εργάστηκε ως οδηγός στην ελληνική πρεσβεία μέχρι το 1940 και μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε να εργάζεται ως προϊστάμενος τοπικού προσωπικού στην καναδική πρεσβεία. Το 1946 άρχισε να συλλέγει μεθοδικά έργα ρωσικής και σοβιετικής πειραματικής τέχνης από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1930 με αποτέλεσμα να περισώσει από την καταστροφή αυτό το ζωτικής σημασίας κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης.

 Συναντήθηκε με τους καλλιτέχνες που ήταν ακόμα ζωντανοί και ήρθε σε επαφή με τις οικογένειες και τους φίλους αυτών που είχαν πεθάνει και δημιούργησε μια μοναδικής αξίας συλλογή, η οποία μέχρι το 1977 βρισκόταν στο διαμέρισμά του στην Λεωφόρο Βερνάτσκι της Μόσχας. Το σπίτι του λειτουργούσε σαν ένα άτυπο ιδιωτικό μουσείο μοντέρνας τέχνης, ήταν ένα σχολείο για τη νεότερη γενιά και ένας φιλικός τόπος συνάντησης διανοούμενων, καλλιτεχνών και προσωπικοτήτων από όλο τον κόσμο. Ο Ίγκορ Στραβίνσκι, ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Ενρί Καρτιέ-Μπρεσόν, η Νίνα Καντίνσκι, ο Έντουαρτ Κέννεντι και ο Ντέιβιντ Ρόκφελερ ήταν μεταξύ των επισκεπτών.
Το 1977 ο Γιώργος Κωστάκης έφυγε από τη Σοβιετική Ένωση αφήνοντας ένα μέρος της συλλογής του στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ. Έζησε για ένα χρόνο στη Ρώμη και στη συνέχεια μετακόμισε στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 1990. Το 2000, το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού αγόρασε 1277 έργα από τη συλλογή του, που αποτέλεσαν τον πυρήνα των συλλογών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
Ήταν το σπάνιο ένστικτό και η τυχαία συνάντησή του με έναν πίνακα ζωγραφικής της Όλγας Ροζάνοβα το 1946 που οδήγησαν τον Γιώργο Κωστάκη στην απόφαση να δημιουργήσει μια συλλογή έργων ρωσικής πειραματικής τέχνης των αρχών του εικοστού αιώνα, και ως εκ τούτου να διασώσει αυτή τη σημαντική περίοδο της τέχνης του 20ου αιώνα από την καταστροφή και τη λήθη. Για σχεδόν τρεις δεκαετίες συγκέντρωνε μεθοδικά ό,τι σχετίζεται με την περίοδο της ρωσικής πρωτοπορίας: πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, αλλά και αρχειακό υλικό, συμπεριλαμβανομένων εγγράφων, βιβλίων και φωτογραφιών.
Δεν ήταν μια εύκολη επιλογή. Όπως ο ίδιος ο Κωστάκης αναφέρει στην αυτοβιογραφία του, "στους κύκλους των συλλεκτών της Μόσχας, είχα ένα ψευδώνυμο που δεν ήταν πολύ κολακευτικό: Ήμουν ο τρελλός Έλληνας που συλλέγει άχρηστα σκουπίδια".
Μόνο στη δεκαετία του 1980, όταν ο Κωστάκης εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, η συλλογή έγινε παγκοσμίως γνωστή χάρη, κυρίως, στην ιστορική έκθεση της το 1981 στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης, όπου για πρώτη φορά η συλλογή συντηρήθηκε και καταλογογραφήθηκε. Με αφορμή αυτή την έκθεση η επιμελήτρια Μαργκίτ Ρόουελ, έγραψε στον κατάλογό της ότι «όταν άνοιξαν τα κιβώτια της συλλογής, και είδε τα έργα, αντιλήφθηκε ότι η ιστορία της εικαστικής πρωτοπορίας πρέπει να ξαναγραφτεί.»

 Η συλλογή Κωστάκη αντιπροσωπεύει όλες τις περιόδους και τις τάσεις της ρωσικής πρωτοπορίας και σχεδόν όλους τους καλλιτέχνες και συμβάλει ουσιαστικά στην κατανόηση του μεγάλου αυτού αισθητικού φαινομένου του 20ού αιώνα. Υπάρχουν ορισμένες ενότητες στη συλλογή, όπως ο μεγάλος αριθμός των έργων της Λιουμπόβ Ποπόβα, η οποία πέθανε πρόωρα το 1924, του Ιβάν Κλιούν, φίλου του Μαλέβιτς, ο οποίος πρότεινε τη δική του εκδοχή σουπρεματιστικής τέχνης και του Γκούσταβ Κλούτσις που επιχειρεί να συνδυάσει τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική με μια σειρά έργων που ονομάζει "αξονομετρικά σχέδια".
Σημαντικό μέρος της συλλογής περιλαμβάνουν τα πολλά έργα του Σολομών Νικρίτιν, καλλιτέχνη της δεύτερης γενιάς της πρωτοπορίας και ιδρυτή του κινήματος του προβολισμού, τα έργα των αδελφών Έντερ που βοηθούν στην κατανόηση των εφαρμογών στην τέχνη της θεωρίας για την τέταρτη διάσταση και της οργανικής σχέσης ανάμεσα στην τέχνη, τη φύση και τη βιολογία. Ακόμη, βασική θέση στη συλλογή έχουν τα πρώιμα ζωγραφικά έργα του Αλεξάντρ Ρότσενκο, μιας ηγετικής φυσιογνωμίας του κινήματος του κονστρουκτιβισμού, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν στο διάστημα από το 1919 ως το 1921. Αξιομνημόνευτη είναι και η συλλογή πορσελάνης από καλλιτέχνες όπως ο Νικολάι Σουέτιν, ο Νάταν Άλτμαν αλλά και ο Βασίλι Καντίνσκι, καθώς και η συλλογή βιβλίων που έχουν σχεδιαστεί από διάφορους καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως ο Μαλέβιτς, η Ποπόβα, ο Φιλόνοφ, η Ρόζανοβα και ο Κλούτσις και αποδεικνύουν τις προσπάθειες των καλλιτεχνών της πρωτοπορίας να ενταχθούν στην διαδικασία της μαζικής παραγωγής.
Πηγή:www .greekstatemuseum.com