«...Το γλυπτό Η Μικρή Χορεύτρια θεωρήθηκε ριζοσπαστικά μοντέρνο και έλαβε μικτές κριτικές. Ενώ κάποιοι το θεώρησαν ως τη μοναδική μοντέρνα προσπάθεια στην ιστορία της γλυπτικής, κάποιοι άλλοι έγραψαν γι' αυτό ότι ήταν ένα τρομακτικό δημιούργημα...»
Η τελευταία φορά που αντίκρισα τη χορεύτρια του Ντεγκά ήταν στο Palazzo Venezia της Ρώμης πριν τέσσερα χρόνια. Επομένως δε θα έχανα με τίποτα την ευκαιρία να ξαναδώ από κοντά το αριστούργημα του συγκεκριμένου καλλιτέχνη πόσο μάλλον όταν αυτό θα εκτεθεί στην Ελλάδα για πρώτη φορά. Με έκπληξη όμως πληροφορήθηκα ότι η μικρή χορεύτρια που θα πρωταγωνιστεί στην έκθεση γλυπτών του Μουσείου Ηρακλειδών δε θα είναι η ίδια με εκείνη που αντίκρισα στη Ρώμη.
Το Μουσείο Ηρακλειδών λοιπόν φιλοξενεί έως την 25η Απριλίου 2010 την έκθεση με τίτλο: «Η Πλήρης Συλλογή Γλυπτών του Edgar Degas». Η έκθεση παρουσιάζει και τα εβδομήντα τέσσερα μπρούντζινα γλυπτά του Edgar Degas με πρωταγωνίστρια τη «Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια». Η συλλογή αυτών των γλυπτών ανήκει στο M.T. Abraham Center for the Visual Arts το οποίο την έχει ευγενώς δανείσει στο Μουσείο Ηρακλειδών για τους σκοπούς της έκθεσης.
Μπρούτζινα, κέρινα προπλάσματα, γύψινα ομοιώματα.
Όλα τα γλυπτά είναι χυτευμένα από πρόσφατα ανακαλυμμένα γύψινα ομοιώματα, τα οποία είχαν γίνει από τα αρχικά κέρινα προπλάσματα του Degas κατά τη διάρκεια της ζωής του και με τη συγκατάθεσή του. Αυτό είναι αξιοσημείωτο δεδομένου ότι όλα τα άλλα μπρούντζινα γλυπτά που βλέπει κάποιος σήμερα σε μουσεία και αλλού, χυτεύθηκαν σε μπρούντζο από τα πρότυπα που έγιναν μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη. Επομένως, τα μπρούντζινα γλυπτά στην έκθεση αυτή μπορούν να θεωρηθούν ως οι αρχικές εκδοχές και όλα τα άλλα ως δεύτερες εκδοχές αυτών των γλυπτών.
Το θέμα με τα γλυπτά του Ντεγκά με είχε απασχολήσει και παλιότερα δεδομένου ότι τα γλυπτά του χυτεύθηκαν όλα μετά το θάνατό του ενώ όσο ζούσε δεν είχε επιτρέψει τη χύτευση κανενός αλλά όλα περιορίστηκαν σε κέρινα προπλάσματα ή γύψινα ομοιώματα.
Ο καλλιτέχνης επέτρεψε μόνο ένα γλυπτό να εκτεθεί: Το αρχικό κέρινο πρόπλασμα του πιο σημαντικού του γλυπτού, «Η Μικρή Χορεύτρια». Το κέρινο πρόπλασμα της «Μικρής Χορεύτριας» εκτέθηκε το 1881 στην Έκτη Έκθεση Ιμπρεσιονιστών στο Παρίσι. Το γλυπτό θεωρήθηκε ριζοσπαστικά μοντέρνο και έλαβε μικτές κριτικές. Ενώ κάποιοι το θεώρησαν ως τη μοναδική μοντέρνα προσπάθεια στην ιστορία της γλυπτικής, κάποιοι άλλοι έγραψαν γι' αυτό ότι ήταν ένα τρομακτικό δημιούργημα, ότι θυμίζει πίθηκο ή γαρίδα ή ότι ποτέ δε θα 'θελαν να γίνει η κόρη τους χορεύτρια. Αποκαρδιωμένος από τη δημόσια αντίδραση και την εχθρότητα των κριτικών, ο Degas ποτέ δεν εξέθεσε άλλο γλυπτό του για το υπόλοιπο της ζωής του.
Ο Degas πέθανε στις 27 Σεπτεμβρίου 1917. Λίγο μετά τον θάνατό του φίλοι καλλιτέχνες του ζωγράφου και οι κληρονόμοι του ανακάλυψαν περίπου εκατόν πενήντα αυθεντικά γλυπτά του καλλιτέχνη διασκορπισμένα στους τρεις ορόφους του διαμερίσματος και εργαστηρίου του Degas στον αρ. 6 της Boulevard de Clichy στη Μονμάρτρη, 5 στην 9η περιφέρεια του Παρισιού. Ήταν κυρίως κέρινα προπλάσματα μαζί με μερικά από πηλό (προφανώς terra cotta) και γύψινα ομοιώματα. Όσα από τα κέρινα προπλάσματα ήταν καλοσχηματισμένα, πλήρη και καλοσυντηρημένα απογράφηκαν ως μέρος της περιουσίας του καλλιτέχνη ενώ τα υπόλοιπα προφανώς απορρίφθηκαν.
Έρευνα για τα γλυπτά του Ντεγκά.
Η πιο άρτια έρευνα γύρω από το θέμα των γλυπτών του Ντεγκά που έχω διαβάσει ποτέ είναι το δοκίμιο του Walter F. Maibaum, επιμελητή της έκθεσης που φιλοξενείται στο Μουσείο Ηρακλειδών. Η ιστορία των γλυπτών του Ντεγκά ξεκινά ένα χρόνο μετά το θάνατό του. Στις 13 Μαΐου 1918, υπογράφηκε σύμβαση μεταξύ των κληρονόμων του Degas και του Hebrard σύμφωνα με την οποία το χυτήριο θα δημιουργούσε είκοσι δύο μπρούντζινα γλυπτά από κάθε ένα από τα εβδομήντα τρία κέρινα προπλάσματα και από το γύψινο ομοίωμα που βρέθηκαν στο εργαστήριο του καλλιτέχνη και κρίθηκαν ως κατάλληλα να προχωρήσουν στη διαδικασία της χύτευσης. Για κάθε ένα από τα κέρινα προπλάσματα και για το γύψινο ομοίωμα ορίστηκε ένας αριθμός απογραφής από το χυτήριο και σήμερα κάθε ένα έχει καταχωρηθεί σε κατάλογο και συχνά αναφέρεται με τον διακριτό αριθμό που έχει δοθεί u945 από το Χυτήριο Hebrard.
Το Χυτήριο Hebrard άρχισε τη χύτευση των μπρούντζινων γλυπτών το 1919. Η πρώτη σειρά γλυπτών αγοράστηκε το 1921 από την Αμερικανίδα συλλέκτρια, Lousine (Mrs. H.O.) Havemeyer και αυτή η σειρά γλυπτών της Havemeyer κληροδοτήθηκε στο Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη το1929. Το Χυτήριο Hebrard συνέχισε τη χύτευση των μπρούντζινων γλυπτών μέχρι το 1936 όταν σταμάτησαν οι πωλήσεις λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η επιχείρηση χρεοκόπησε το 1937 και το χυτήριο έκλεισε τις πόρτες του. Προφανώς αυτό τερμάτισε τη χύτευση των μπρούντζινων γλυπτών και την ιστορία των γλυπτών του Degas. Αλλά δεν έγινε έτσι.
Δώδεκα χρόνια μετά, το 1949, η Nelly Hebrard, κόρη του Adrien-A. Hebrard, αγόρασε ορισμένα δικαιώματα από τους κληρονόμους του καλλιτέχνη, τα οποία της επέτρεψαν να χυτεύσει μπρούντζινα γλυπτά. Το 1955 έκανε μια εκπληκτική ανακοίνωση. Μαζί με το κέρινο πρόπλασμα της «Μικρής Χορεύτριας» το οποίο, ως γνωστόν, είχε διασωθεί, αποκάλυψε ότι άλλα εξήντα εννέα από τα υπόλοιπα αυθεντικά κέρινα προπλάσματα του Degas είχαν επίσης διασωθεί, μαζί με το γύψινο ομοίωμα Torso.
Ένα άλλο χρονικό ορόσημο στην ιστορία των γλυπτών του Degas συνέβη το 1976. Η γκαλερί Lefevre στο Λονδίνο εξέθεσε μια σειρά μπρούντζινων γλυπτών, ατεκμηρίωτη μέχρι τότε. Κάθε μπρούντζινο γλυπτό στη σειρά ήταν σφραγισμένο με τη λέξη «Modele» (από τη γαλλική λέξη «modele» που σημαίνει πρότυπο). Ιδιοκτήτης της σειράς ήταν η Nelly Hebrard και πουλήθηκε μέσω της γκαλερί Lefevre στο Norton Simon Art Foundation το 1976.
Η Μικρή Χορεύτρια... και οι εκδοχές της.
Ένα νέο και συναρπαστικό κεφάλαιο στην ιστορία των γλυπτών του Degas άρχισε το 2001 όταν τηλεφώνησε ο μελετητής Lawrence Saphire, στον Walter F. Maibaum για να τον ρωτήσει εάν γνώριζε ότι μια νέα μπρούντζινη σειρά της «Μικρής Χορεύτριας» χυτευόταν στη Γαλλία. Κάτι τέτοιο φαινόταν απίθανο. Υπήρχαν μόνο δυο γύψινα ομοιώματα της «Μικρής Χορεύτριας» και τα δυο βρίσκονταν σε Μουσεία. Όμως ένα τέτοιο ομοίωμα θα ήταν απαραίτητο για τη δημιουργία μιας σειράς μπρούντζινων γλυπτών και σαφώς ούτε η National Gallery, ούτε το Josyln Art Museum θα δάνειζαν το γύψινο ομοίωμα που κατέχουν για το σκοπό αυτό.
Μετά από πολλές έρευνες του Walter F. Maibaum και της Carol Conn και μετά από πολλές επισκέψεις στο Παρίσι οδηγήθηκαν σε μια άγνωστη γύψινη εκδοχή της «Μικρής Χορεύτριας» σε ένα δωμάτιο στο βάθος ενός χυτηρίου. Μέσα σ' αυτό, υπήρχαν εβδομήντα τέσσερα άλλα γύψινα ομοιώματα του Degas, τα οποία ήταν τελείως άγνωστα σε οποιονδήποτε εκτός χυτηρίου. Ήταν ένα συγκλονιστικό θέαμα. Ήταν σαν να ανοίχτηκε ο Τάφος του Βασιλιά Τουταγχαμών της Αιγύπτου ή να ανακάλυπταν τους πήλινους στρατιώτες στην Κίνα. Τη στιγμή που αντίκρισαν αυτά τα ξεχωριστά γύψινα ομοιώματα, αμέσως αντιλήφθηκαν ότι θα έπρεπε να επανεξεταστούν όλα όσα είχαν γραφεί για τα γλυπτά του Degas στο παρελθόν.
Τώρα γνωρίζουμε ότι μετά τη δημιουργία του γύψινου ομοιώματος, ο Degas, όπως το συνήθιζε, συνέχισε να δουλεύει το κέρινο πρόπλασμα της «Μικρής Χορεύτριας». Μέχρι το θάνατό του το 1917, ο καλλιτέχνης είχε κάνει διάφορες τροποποιήσεις, έτσι οι λεπτομέρειες του αρχικού του κέρινου προπλάσματος είχαν αλλάξει αισθητά. Κατά συνέπεια, όταν μετά το θάνατό του δημιουργήθηκαν στο Χυτήριο Hebrard το 1921 τα δυο γύψινα ομοιώματα από το κέρινο πρόπλασμα του Degas, οι λεπτομέρειες σε αυτά τα γύψινα ομοιώματα ήταν διαφορετικές από τις λεπτομέρειες στο προηγούμενο γύψινο ομοίωμα: από τη μια πλευρά υπήρχε εκείνο που είχε δημιουργηθεί από το κέρινο πρόπλασμα του Degas μεταξύ 1887 και 1903 και από την άλλη υπήρχαν άλλα δυο, πιο πρόσφατα που είχαν δημιουργηθεί το 1921 από το κέρινο πρόπλασμα του Degas, αφού ο καλλιτέχνης είχε κάνει τις τροποποιήσεις του.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτού του γεγονότος, η «The Degas Sculpture Project Ltd» συμμετείχε σε ειδικές συμφωνίες με τους νόμιμους κληρονόμους του Edgar Degas οι οποίοι εξουσιοδότησαν τη δημιουργία μπρούντζινων γλυπτών από αυτά τα εξαιρετικά γύψινα ομοιώματα. Τα μπρούντζινα γλυπτά χυτεύθηκαν στο Χυτήριο Valsuani στη Γαλλία. Το Χυτήριο Valsuani χρησιμοποίησε την παραδοσιακή μέθοδο χύτευσης του χυμένου κεριού για να εξασφαλίσει ότι κάθε μπρούντζινο γλυπτό είναι πανομοιότυπο σε κάθε λεπτομέρεια με το γύψινο ομοίωμα του Degas από το οποίο χυτεύθηκε. Κάθε μπρούντζινο γλυπτό φέρει μια σφραγίδα με την υπογραφή του Degas και του Χυτηρίου Valsuani, μαζί με τις άλλες κατάλληλες σφραγίδες. Όλα τα μπρούντζινα γλυπτά χυτεύθηκαν πληρώντας τα αυστηρά κριτήρια του Γαλλικού Νόμου.
Στην Ελλάδα τα γλυπτά.
Αυτή η έκθεση έχει πολλές πρωτιές. Είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται τα γλυπτά του Degas στην Ελλάδα, η πρώτη φορά που εκτίθενται όλα μαζί αυτά τα εβδομήντα τέσσερα αξιοθαύμαστα μπρούντζινα γλυπτά και τέλος, είναι η πρώτη φορά που επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο. Το Μουσείο Ηρακλειδών έχει επιλεγεί ως ο διοργανωτής αυτής της έκθεσης, η οποία θα περιοδεύσει ανά τον κόσμο με την πόλη της Αθήνας να αποτελεί τον πρώτο της σταθμό, συγκεντρώνοντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον, δεδομένου ότι είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται γλυπτά του Degas στην Ελλάδα, αλλά και η πρώτη φορά που εκτίθενται όλα μαζί αυτά τα εβδομήντα τέσσερα αξιοθαύμαστα μπρούντζινα γλυπτά.
Πρόγραμμα Εκδηλώσεων στο πλαίσιο της έκθεσης:
11 Ιανουαρίου 2010, ώρα 20.30, αμφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: Συναυλία με θέμα την εποχή του ιμπρεσιονισμού, σε συνεργασία με την Όπερα Δωματίου Αθηνών.
8 Φεβρουαρίου 2010, ώρα 20.30, αμφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: Ομιλία της γλύπτριας κυρίας Άννας Μοσχονά-Καλαμάρα, προέδρου του εικαστικού επιμελητηρίου, με θέμα το έργο του Edgar Degas.
8 Μαρτίου 2010, ώρα 20.30, αμφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: Ομιλία της ιστορικού τέχνης κυρίας Ειρήνης Οράτη, επιμελήτριας της συλλογής Alpha Bank, με θέμα τη «Γυναίκα στην Τέχνη».
Info: Η ΠΛΗΡΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ EDGAR DEGAS
Έως 25 Απριλίου 2010, Μουσείο Ηρακλειδών,
Ηρακλειδών 16, Θησείο.
Ώρες λειτουργίας
Τρίτη - Σάββατο 13:00-21:00
Κυρ 11:00-19:00, Δευτέρα - κλειστά, Γενική είσοδος 6E
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου